Fenofibrat vs. kurkumina w terapii cukrzycy typu 2 – wyniki badań

Fenofibrat vs. kurkumina: Co mówią badania kliniczne?

Badanie porównujące efekty fenofibratu i kurkuminy u pacjentów z cukrzycą typu 2 leczonych glimepirydem wykazało przewagę fenofibratu w redukcji parametrów metabolicznych i markerów zapalnych. Naukowcy z Egiptu przeprowadzili prospektywne, podwójnie ślepe, randomizowane badanie kontrolowane placebo, w którym wzięło udział 60 pacjentów z niekontrolowaną cukrzycą typu 2 (T2DM) i dyslipidemią.

Cukrzyca typu 2 stanowi poważny problem zdrowia publicznego, dotykając około 537 milionów osób na świecie w 2021 roku, z prognozowanym wzrostem do 783 milionów do 2045 roku. Dyslipidemia jest istotnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów z T2DM, związanym z zaburzeniami metabolizmu lipidów i insulinoopornością. Leczenie dyslipidemii jako modyfikowalnego czynnika ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (CVD) jest kluczowym krokiem w zmniejszaniu śmiertelności i zapobieganiu chorobom wieńcowym.

Pacjenci zostali losowo przydzieleni do trzech grup: otrzymujących glimepiryd 4 mg z placebo, glimepiryd 4 mg z kurkuminą (1100 mg z 5 mg czarnego pieprzu) lub glimepiryd 4 mg z fenofibratem (160 mg). Badanie trwało 12 tygodni, podczas których monitorowano parametry antropometryczne, glikemiczne, lipidowe oraz markery zapalne. Średni wiek uczestników wynosił 56,62 ± 6,59 lat, a średni czas trwania cukrzycy 6,9 ± 3,56 lat. Większość badanych (61,7%) stanowiły kobiety, a nadciśnienie tętnicze było najczęstszym schorzeniem współistniejącym (46,67%).

Do kryteriów włączenia należeli pacjenci z niekontrolowaną T2DM w wieku 35-70 lat, z poziomem HbA1c ≥ 7%, początkowym stężeniem cholesterolu całkowitego 3,0-6,5 mmol/L (116-251 mg/dl) plus stosunek TC/HDL-C równy 4,0 lub więcej, lub poziomem TG w osoczu między 1,0-5,0 mmol/L (89-443 mg/dl), leczeni glimepirydem 4 mg. Z badania wykluczono pacjentów z innymi typami cukrzycy, kobiety w ciąży, karmiące piersią lub w wieku rozrodczym, osoby z nieprawidłowymi wynikami testów wątrobowych, pacjentów z niewydolnością nerek (eGFR ≤ 60 ml/min), nadwrażliwością na lek, a także tych, którzy przyjmowali antyoksydanty lub multiwitaminy w ciągu ostatnich trzech miesięcy.

Jakie zmiany metaboliczne ujawnia terapia fenofibratem i kurkuminą?

Po trzech miesiącach terapii w grupie przyjmującej fenofibrat zaobserwowano istotne statystycznie zmniejszenie masy ciała, wskaźnika masy ciała (BMI) oraz obwodu talii (p < 0,05). Natomiast w grupie przyjmującej kurkuminę zmiany tych parametrów nie były znaczące. Obwód talii uległ znaczącej redukcji w grupie fenofibratu w porównaniu z grupą kurkuminy (p < 0,05), co może mieć istotne znaczenie w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Zarówno fenofibrat, jak i kurkumina wykazały korzystny wpływ na parametry glikemii. W grupie fenofibratu zaobserwowano znaczącą redukcję glikemii na czczo (FBG) i glikemii poposiłkowej (2h-PPG) (p ≤ 0,001), podczas gdy w grupie kurkuminy odnotowano obniżenie FBG, 2h-PPG oraz hemoglobiny glikowanej (HbA1c) (p < 0,05). W grupie placebo nie zaobserwowano istotnych zmian tych parametrów.

W zakresie profilu lipidowego oba leki wykazały korzystne działanie. Znaczące obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego (TC), trójglicerydów (TG), cholesterolu LDL (LDL-C), cholesterolu nie-HDL (non-HDL-C) oraz cholesterolu VLDL (VLDL-C) zaobserwowano zarówno w grupie fenofibratu (p < 0,001), jak i kurkuminy (p < 0,05). Jednak tylko w grupie fenofibratu odnotowano istotny wzrost cholesterolu HDL (HDL-C) (p < 0,001) oraz znaczącą redukcję wskaźnika aterogennego (AI) (p < 0,001). Zarówno wskaźnik ryzyka wieńcowego (CRI = TC/HDL-C) jak i wskaźnik aterogenny (AI = LDL-C/HDL-C) uległy znaczącej redukcji w grupie fenofibratu i kurkuminy w porównaniu z placebo, co podkreśla ich znaczenie w zmniejszaniu ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Szczególnie interesujące były wyniki dotyczące markerów zapalnych. Stężenie białka C-reaktywnego o wysokiej czułości (hs-CRP) uległo znaczącemu obniżeniu zarówno w grupie fenofibratu (p < 0,001), jak i kurkuminy (p < 0,05). Poziom fetuiny-A, inhibitora receptora insulinowego związanego z insulinoopornością i zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, znacząco się zmniejszył w grupie fenofibratu (p < 0,001), natomiast nie uległ istotnej zmianie w grupie kurkuminy. Stężenie sirtuiny 1, enzymu odgrywającego kluczową rolę w regulacji procesów metabolicznych i ochronie przed dysfunkcją śródbłonka, znacząco wzrosło w obu grupach terapeutycznych (p < 0,001), przy czym wzrost był większy w grupie fenofibratu.

Czy terapia wpływa na mechanizmy molekularne i bezpieczeństwo leczenia?

Warto podkreślić, że sirtuina 1 należy do rodziny enzymów zależnych od NAD+ i odgrywa kluczową rolę w regulacji procesów metabolicznych, takich jak homeostaza energetyczna i metabolizm tkanki tłuszczowej. Wiele stanów zapalnych można zapobiec poprzez zwiększenie ekspresji sirtuiny 1. Odgrywa ona również istotną rolę w zachowaniu homeostazy sercowo-naczyniowej i może wpływać na komórki sercowe i śródbłonkowe poprzez regulację systemową, chroniąc przed zawałem mięśnia sercowego, miażdżycą i dysfunkcją śródbłonka.

Analiza korelacji wykazała istotną ujemną zależność między poziomem fetuiny-A a stężeniem sirtuiny 1 po trzech miesiącach interwencji we wszystkich badanych grupach (p < 0,05). Ta odwrotna zależność może mieć znaczenie prognostyczne, ponieważ podwyższone poziomy fetuiny-A są związane z cukrzycą i powikłaniami makronaczyniowymi, podczas gdy obniżone poziomy sirtuiny 1 korelują z nietolerancją glukozy i insulinoopornością.

Zarówno fenofibrat, jak i kurkumina były dobrze tolerowane przez pacjentów. W grupie fenofibratu 15% pacjentów (3 z 20) zgłosiło nudności, które ustąpiły po dwóch tygodniach leczenia. Nie odnotowano nieprawidłowości w testach funkcji wątroby ani innych poważnych działań niepożądanych. Kurkumina była bardzo dobrze tolerowana, bez zgłoszonych działań niepożądanych.

Działanie fenofibratu można przypisać aktywacji receptora aktywowanego przez proliferatory peroksysomów alfa (PPAR-α), co prowadzi do obniżenia poziomów fibrynogenu, białka C-reaktywnego i kwasu moczowego. Z kolei działanie kurkuminy może wynikać z jej unikalnej struktury chemicznej, która pozwala na interakcję z różnymi celami molekularnymi, w tym hamowanie produkcji reaktywnych form tlenu (ROS). Kurkumina może wpływać na homeostazę glukozy i powikłania cukrzycowe, poprawiać insulinooporność, zwiększać uwalnianie adiponektyny, zmniejszać poziom leptyny, rezystyny, czynnika martwicy nowotworów-α i interleukiny-6.

Jak wdrożyć wyniki badania w praktyce klinicznej?

Badanie to jest pierwszym, które bezpośrednio porównuje wpływ fenofibratu i kurkuminy jako dodatku do terapii glimepirydem u pacjentów z T2DM. Wyniki wskazują, że fenofibrat może mieć przewagę nad kurkuminą w zmniejszaniu obwodu talii i poprawie markerów zapalnych. Głównym ograniczeniem badania była mała liczebność próby i krótki okres obserwacji. Autorzy podkreślają potrzebę przeprowadzenia większych i dłuższych badań w celu potwierdzenia uzyskanych wyników.

Niemniej jednak, obecne dane sugerują, że dodanie fenofibratu do terapii glimepirydem może przynieść dodatkowe korzyści pacjentom z T2DM i dyslipidemią, szczególnie w kontekście redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego. Zarządzanie dyslipidemią i chorobami sercowo-naczyniowymi w cukrzycy nie tylko zwiększa jakość życia i produktywność, ale także zmniejsza ekonomiczne obciążenie systemów opieki zdrowotnej na całym świecie.

Podsumowanie

Przeprowadzone w Egipcie badanie kliniczne na 60 pacjentach z niekontrolowaną cukrzycą typu 2 i dyslipidemią porównało skuteczność fenofibratu i kurkuminy jako dodatku do terapii glimepirydem. Po 12 tygodniach terapii fenofibrat wykazał znaczącą przewagę w redukcji masy ciała, BMI i obwodu talii. Oba związki poprawiły kontrolę glikemii, jednak fenofibrat skuteczniej wpłynął na profil lipidowy, powodując wzrost HDL-C i redukcję wskaźnika aterogennego. W zakresie markerów zapalnych fenofibrat silniej obniżył poziom hs-CRP i fetuiny-A oraz zwiększył stężenie sirtuiny 1. Obie substancje były dobrze tolerowane przez pacjentów, z minimalnymi działaniami niepożądanymi. Wyniki sugerują, że dodanie fenofibratu do terapii glimepirydem może przynieść dodatkowe korzyści w leczeniu cukrzycy typu 2 i dyslipidemii, szczególnie w kontekście redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego.